Pszczoła dwuroga - Osmia bicornis

Wiosna nadchodzi. Wiedzą o tym pszczoły, także te przechowywane w lodówce. Poruszenie wśród samców jest sygnałem, że pora na siedlisko. Widzę, jak ożywają te, które zimowały poza kokonem. W zimnie poruszają się niemrawo, w temperaturze pokojowej natychmiast wstępuje w nich życie. O ile samce są ruchliwe i prawie gotowe do lotu, o tyle samiczki jeszcze śpią. Uśpione są także kokony. Robię jeszcze krótką sesję zdjęciową i w piątek 22 marca 2019 pszczele towarzystwo zostaje osiedlone w domkach na działce.

Rożki na przodzie głowy mają tylko samice. Samce nie mają takiej ozdoby.

Murarka ogrodowa, murarka ruda - to polskie nazwy tej miłej pszczółki.  Po łacinie do niedawna obowiązywała i nadal używana jest jako synonim nazwa Osmia rufa (czerwona), jednak obecnie stosowana jest nazwa Osmia bicornis (dwuroga). Powyżej i poniżej zdjęcia murarki, na których widać, czemu zawdzięcza swoją aktualną łacińską nazwę - z przodu na głowie ma ścięte dwa różki.

Jedna z samiczek, które wypadły z kokonów. Czarna głowa, rożki i antenki wywinięte do tyłu - tak ułożone są w kokonie.

I jeszcze raz różki. Widoczne również kolce na drugiej parze nóg. Tułów pokryty rudawymi wloskami,

U murarki ogrodowej występuje dymorfizm płciowy, wyrażający się w morfologii oraz wielkości ciała*. Różnice dotyczą m. in. wielkości, owłosienia, ubarwienia. Przyjrzyjmy się kilku cechom.

Głowa samca i samicy murarki ogrodowej.

Samce mają dłuższe czułki, jeżeli dobrze policzyłam - 13 członowe. Antenki samicy mają 12 członów. Głowa samicy jest ciemna, samca jasna, głównie za sprawą porastających ją jasnych włosków. Na głowie u obu płci pomiędzy oczami występują 3 przyoczka - to takie drobne wypukłości na czubku głowy blisko ciemienia. Przyoczka służą im głównie do określenia jasności przedmiotów.**

Murarki są brzuchozbieraczkami - samice znoszą pyłek na szczoteczce brzusznej. Samce nie znoszą pyłku do gniazda, więc szczoteczki nie mają.

Ruda szczoteczka na spodzie odwłoka samicy.

Odwłok samca - brak rudej szczoteczki od spodu.

Samiec do góry nogami - odwłok od spodu jest czarny, prawie nie owłosiony. Tułów pokryty jasnymi włoskami.

Murarki mają po 3 pary odnóży. Nogi pszczół zbudowane są z biodra, 1-członowego krętarza, uda, goleni i 5-członowej stopy.***

Tylna noga samca murarki ogrodowej.

Tylna noga samicy murarki jest znacznie bardziej owłosiona niż noga samca.

Samice murarki są zwykle większe od samców. Największa znaleziona przeze mnie samiczka ma około 14 mm, a największy samiec - 12 mm. Jednocześnie w obrębie tej samej płci występują ogromne różnice w wielkości. Ilustrują to zdjęcia poniżej.

Samice 14 mm i 9 mmm. U samic zauważyłam ostrogi na trzeciej parze nóg.

Samce 7 mm i 12 mm. Samce mają ostrogi na drugiej i trzeciej parze nóg.

Wikipedia podaje: Aby ograniczyć ryzyko zapasożycenia gniazda, samice mniejsze i starsze produkują proporcjonalnie więcej synów, którzy – jako mniejsza z płci – potrzebują mniej pokarmu do ukończenia rozwoju niż córki.
Moje obserwacje potwierdzają to stwierdzenie w zakresie samic starszych - w później zakładanych komorach dominują samce. Nie wiem natomiast, jak to jest z wielkością: musiałabym oznaczyć malutkie samiczki i rurki, które zajmą. Może to zrobię.

Samiec murarki. Jeszcze nie do końca "nastroszony" - włoski na grzbiecie ciągle trochę ulizane. Widać dwie ostrogi (kolce) na trzeciej parze nóg.

Różnic w budowie jest więcej, pokazałam tylko kilka, te które można zauważyć praktycznie gołym okiem.
I na koniec dobra wiadomość. Osmia bicornis należy do rodziny pszczół miesiarkowatych (Megachilidae), rodzaju Osmia (murarka). W Polsce dotychczas stwierdzono występowanie 18 gatunków [murarek]****. Może spotkam jeszcze którąś w nich w ogrodzie?

PS. Uzupełniłam wpis o Kudłaczach (larwy Megatoma undata) o film i nową statystykę. Dzieje się :-)
===============================
* https://pl.wikipedia.org/wiki/Murarka_ogrodowa
** https://pl.wikipedia.org/wiki/Przyoczko
*** Celary Waldemar, Flaga Stanisław. Pszczoły dziko żyjące (Hymenoptera: Apoidea: Apiformes) - klucz do rozpoznawania rodzin i rodzajów pszczół wraz z ich charakterystyką. Kraków 2015, s. 12
**** Tamże, s. 32 i 73